Rapport 37: Er is nog een draagvlak voor de maatregelen, maar niet meer voor het coronabeleid

Gepubliceerd op 8 december 2021

Tijdens een vrij zorgeloze zomer konden we opnieuw proeven van de vrijheid: de vaccinaties liepen als een trein, het Covid Safe Ticket werd ingevoerd – de naam alleen al gaf hoop – en zelfs de mondmaskers verdwenen uit het straatbeeld. We konden nog wel een toename van infecties verwachten in het najaar, maar dat zou eerder een ‘mini-golf’ worden. Niemand scheen zich veel zorgen te maken, op enkele experten na. De vierde golf heeft ons evenwel een flinke koude douche bezorgd: de ziekenhuizen liggen weer overvol, het zorg- en onderwijzend personeel zit op zijn tandvlees en in de horeca en de cultuursector neemt de wanhoop toe. Het schoorvoetend verstrengen van de maatregelen sinds midden november in drie snel volgende overlegcomités, maar ook het wisselend, vaak complex en incoherente karakter van de maatregelen, zorgde voor groeiende frustratie en wantrouwen in de globale strategie, niet enkel bij ongevaccineerde maar ook bij gevaccineerde personen. Het beloofde rijk van de vrijheid draaide uit op een zure illusie. Met 7/10 gevaccineerden die weinig tot geen vertrouwen hebben in de deskundigheid van politici zakte het vertrouwen in het coronabeleid dan ook dieper weg dan ooit. Daartegenover staat dat bijna 8/10 gevaccineerden hun vertrouwen in de GEMS, het adviesorgaan van de overheid, bevestigen.
De stijgende hospitalisatiecijfers tijdens deze 4de golf scherpten opnieuw het risicobewustzijn aan en daarmee ook de motivatie om een inspanning te leveren, al stabiliseerde deze stijging tijdens afgelopen weekend. Boodschappen over het bereiken van de piek kunnen deze stabilisatie waarschijnlijk verklaren. Ongevaccineerde personen wanen zich vrijwel onkwetsbaar: zij schatten de kans op een (ernstige) besmetting en hospitalisatie lager in dan gevaccineerden. Nog verrassender is dat ongevaccineerden denken dat ze minder risico lopen op een besmetting en minder ernstige symptomen zullen hebben dan gevaccineerden. Het goede nieuws is dan weer dat de bevolking vandaag de maatregelen trouwer volgt dan een paar weken terug, waarbij 60% van zowel de gevaccineerden én ongevaccineerden de intentie heeft om het aantal nauwe contacten in de komende week tot 5 te beperken. Van de gevaccineerden die nog geen derde dosis hebben gekregen, zegt een aanzienlijke meerderheid (bijna 70%) bereid te zijn hun vaccinatieprogramma te voltooien. Eens te meer blijkt dat vooral diegenen die uit volle overtuiging kozen voor de eerste twee prikken bereid zijn tot een boosterprik.
Kortom, de resultaten in dit rapport tonen duidelijk aan dat er nog draagvlak bestaat voor de maatregelen bij gevaccineerden, maar niet voor het gevoerde beleid. De kort opeenvolgende overlegcomités die telkens too little too late beslisten, maakt duidelijk dat er werk moet gemaakt worden van een beslissingsschema dat de overheid helpt om sneller en coherenter beslissingen te nemen. De reeds lange bepleite coronabarometer kan deze functie vervullen. Zonder een helder schakelplan voor de korte en lange termijn zal de onzekerheid over de toekomst toenemen en de geloofwaardigheid van politici verder in het gedrang komen. We schetsen de psychologische voordelen van zo’n coronabarometer en de contouren van een werkbare invulling ervan. De resultaten uit rapport #37 zijn gebaseerd op drie meetmomenten (totale N = 18659) die afgenomen werden daags na de beslissingen van het overlegcomité half november, eind november en begin december en op een longitudinale steekproef die over tijd werd gevolgd (N = 1259).